Risico's
Wereldproblemen raken ook Nijmegen
Wat er in de wereld gebeurt, raakt ons ook. De oorlog in Oekraïne duurt nog voort, dus hebben we in 2024, net als het jaar ervoor, Oekraïners opgevangen. Oekraïense kinderen in de basisschoolleeftijd kunnen deelnemen aan het reguliere onderwijs en voor middelbare scholieren is er nieuwkomersonderwijs. Voor andere vluchtelingen hebben we op verzoek van de Rijksoverheid opnieuw een tijdelijke crisisnoodopvanglocatie beschikbaar gesteld in Waalsprong.
Planexploitatierisico's
Ook bij de planexploitaties zorgen de oorlog in Oekraïne, krapte op de arbeidsmarkt, stijgende prijzen en rente voor onzekerheid. Hoe de economie en vastgoedmarkt zich de komende periode gaan ontwikkelen, blijft grillig. De parameters waarmee we de planexploitaties doorrekenen, zijn opgesteld met de kennis van vandaag en zijn een zo goed mogelijke inschatting. Deze parameters zijn gebruikt bij het opstellen van het MPG 2025 en inmiddels is de impact van de bijstelling van de parameters verwerkt in de Stadsrekening 2024.
Waalsprong
Op de grondexploitatie Waalsprong is voor het MPG 2025 een Monte Carlo-analyse uitgevoerd. Het resultaat van de Monte Carlo-analyse geeft weer wat de mogelijke financiële resultaten zijn van de grondexploitatie en geeft daarmee inzicht in het risicoprofiel van deze grondexploitatie. Het risicobeleid van gemeente Nijmegen bepaalt dat het totale risico op basis van een betrouwbaarheidsinterval van 80% financieel moet worden afgedekt. Het af te dekken risicoprofiel bedraagt daarmee netto contant 21,9 miljoen euro. In de begroting 2025-2028 werd rekening gehouden met een risicoprofiel van 26,7 miljoen euro op eindwaarde. Dit betekent een verbetering van het risicoprofiel.
Winkelsteeg Kanaalzone
De risico’s die samenhangen met de planexploitatie Winkelsteeg zijn, middels een Monte Carlo risico analyse, geactualiseerd. Het risicoprofiel voor de planexploitatie Winkelsteeg bedraagt 50,9 miljoen euro (netto contant, 1-1-2025). In de Begroting 2025-2028 werd rekening gehouden met een risicoprofiel van 50,8 miljoen euro op eindwaarde. Dit betekent een minimale verhoging van het risicoprofiel.
Stationsdistrict
Voor de risicoanalyse is, net als bij de planexploitaties Waalsprong en Winkelsteeg Kanaalzone, met ondersteuning van het externe bureau Brinkgroep, een Monte Carlo risico analyse opgesteld.
Het risicoprofiel voor de planexploitatie bedraagt 18,8 miljoen euro op eindwaarde. In de begroting 2025-2028 werd rekening gehouden met een risicoprofiel van 30,1 miljoen euro op eindwaarde. Dit betekent een sterke verbetering van het risicoprofiel. Dit wordt vooral verklaard doordat we binnen de gebiedsexploitatie geanticipeerd hebben op eerder gedefinieerde risico’s.
Project, bedragen * € 1.000 | Stadsrekening 2024 | Begroting 2025 |
|---|---|---|
Waalsprong | 21.900 | 26.700 |
Waalfront | 2.900 | 4.600 |
Onderwijshuisvesting | 1.700 | 2.000 |
Stationsomgeving | 18.800 | 30.100 |
Winkelsteeg/ kanaalzone | 50.900 | 50.800 |
Nyma Mercuriuspark | 700 | 900 |
Overige projecten | 1.500 | 2.700 |
Subtotaal | 98.400 | 117.800 |
Dempingsfactor | 10% | 10% |
Totaal | 88.560 | 106.020 |
Het totale risicoprofiel van het taakveld grondexploitaties is daarmee gedaald ten opzichte van de Stadsbegroting 2025-2028, van 117,8 miljoen naar 98,4 miljoen euro.
Ten opzichte van de Stadsbegroting 2025-2028 zijn de risico’s Stationsdistrict en Waalsprong fors afgenomen.
Dit komt voornamelijk doordat de verwachtingen ten aanzien van de grondopbrengsten zijn verbeterd en doordat we door de voortgang in de projecten meer grip / zekerheid hebben over de civieltechnische kosten. Ook is een aantal risico’s nu verwerkt in de grondexploitaties zelf, waarmee het risicoprofiel afneemt.
Mutaties vinden hun oorzaak in civieltechnische kosten en vertragingsrisico’s en de huidige onzekere markt en de opbrengst verwachtingen.
Onderstaand leest u een overzicht van de risico's in de tijd. We merken nog op dat we bij het uitzetten in de tijd, overeenkomstig de afspraken bij de kadernota 2016, de dempingsfactor van 10% achterwege laten.
Hieronder geven we de risico's voor de jaren 2025 tot en met 2028 in afzonderlijke kolommen weer. De risico's van 2029 tot einde looptijd staan in de laatste kolom. Voor Waalsprong geldt als laatste jaar 2033 en voor Waalfront is het laatste risicobedrag in 2029. Het Stationsdistrict loopt tot 2030. Voor de planexploitatie Winkelsteeg/Kanaalzone is de inschatting dat ze tot 2042 gaan lopen.
Project | totaal risico | 2025 | 2026 | 2027 | 2028 | latere jaren |
|---|---|---|---|---|---|---|
Waalsprong | 21.900 | 4.800 | 5.800 | 6.500 | 3.100 | 1.700 |
Stationsgebied | 18.800 | 1.900 | 1.700 | 4.400 | 3.100 | 7.700 |
Waalfront | 2.900 | 0 | 700 | 800 | 900 | 500 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 50.900 | 3.400 | 4.300 | 3.100 | 4.000 | 36.100 |
Onderwijshuisvesting | 1.700 | 1.200 | 300 | 200 | 0 | 0 |
Nyma Mercuriuspark | 700 | 300 | 0 | 400 | 0 | 0 |
Overige projecten | 1.500 | 500 | 500 | 200 | 200 | 100 |
Totaal | 98.400 | 12.100 | 13.300 | 15.600 | 11.300 | 46.100 |
Overzicht van de risico’s op de investeringen
Project | jssrrekening 2024 | begroting 2025 |
|---|---|---|
Valkhofpark | 275 | 275 |
Kelfkensbos | 375 | 375 |
De Hulsen | 0 | 0 |
Stationsgebied | 13.400 | 20.000 |
Winkelsteeg Kanaalzone | 19.000 | 5.800 |
Totaal | 33.050 | 26.450 |
Programmarisico's
Wij hebben de risico-inventarisatie in ons risicomanagementsysteem geactualiseerd. Deze inventarisatie heeft 122 geïdentificeerde risico's opgeleverd die voldoen aan de afgesproken criteria:
- risico’s met grote financiële gevolgen
- waarvoor de oorzaken niet door de gemeente kunnen worden beïnvloed of waarvoor de gemeente nog niet in staat is geweest om passende beheersingsmaatregelen te treffen om de kans of het gevolg van het risico terug te dringen.
Risico’s die al zijn afgedekt door maatregelen laten we buiten beschouwing. Het deel van financiële risico’s dat is afgedekt door verzekeringen laten we ook buiten beschouwing.
Hieronder staat de top 10 met de belangrijkste risico’s, met in de eerste kolom een korte omschrijving van het risico en daarnaast het maximale bedrag dat het risico als nadeel in de begroting tot gevolg kan hebben en een inschatting van de kans dat het risico optreedt.
Onder ‘kans’ schatten we hoe groot de kans is dat het risico zich voordoet. De cijfers in deze twee kolommen kunnen niet zomaar vermenigvuldigd worden. Op basis van de geschatte kans en het financiële risico na toepassen van beheersmaatregelen, voert het risicomanagementsysteem Naris een statistische analyse uit. Op grond daarvan kunnen wij met een redelijke mate van zekerheid beoordelen of ons weerstandsvermogen toereikend is om deze risico’s op te kunnen vangen.
Als een risico zich daadwerkelijk voordoet, zullen we eerst de directe effecten in de lopende begroting proberen op te vangen, voordat we een beroep doen op de saldireserve. Bij een zekerheidspercentage van 80% komt uit de Monte Carlo-simulaties, uitgevoerd in het risicomanagementsysteem een risicoprofiel van 19,8 miljoen euro. Hierbij houden we rekening met beheersmaatregelen. Dat is hoger dan aan de inschatting bij de stadsbegroting 2025-2028
Invloed (%) | Risicogebeurtenis | Netto Kans | Netto Financieel Maximum | |
|---|---|---|---|---|
12,86% | Taakstellende bestedingsruimtes voor ambulante jeugdhulp en ambulante WMO-begeleiding. Er is een risico dat de effecten niet volledig in 2025 worden gerealiseerd. | 75% | € 5.400.000 | |
12,18% | Gemeentefonds. De ruimte onder het plafond van het Btw-compensatiefonds valt lager uit dan wij geraamd hebben. | 50% | € 5.700.000 | |
9,25% | WMO HH, HM, DB en BG. Tekorten door vraagtoename a.g.v. vergrijzing. | 50% | € 3.700.000 | |
8,44% | Jeugdzorg. Nijmeegse vertaling van landelijke maatregelen hervormingsagenda: Vanaf de begroting 2023 zijn maatregelen uit de voorlopige landelijke hervormingsagenda vertaald naar de Nijmeegse jeugdbegroting. De besparingen lopen op van 2,2 miljoen in 2023 naar structureel 5,3 miljoen vanaf 2026. De hervormingsagenda is nog onderwerp van onderhandeling tussen rijk, gemeenten en zorgaanbieders. | 50% | € 5.300.000 | |
7,93% | De openstelling van de Wet langdurige zorg (wlz) per 1 januari 2021 heeft geleid tot een grotere feitelijke uitstroom van de WMO naar de Wlz dan verwacht. Hierdoor strookt de financiële uitname die hieraan was gekoppeld niet meer met de werkelijke uitgaven van VWS. In het bestuurlijk overleg met VWS en de betrokken stakeholders is gesproken over een noodzaak tot het inzetten van financiële maatregelen tenzij er inspanningen worden geleverd om de instroom naar de Wlz af te laten nemen. Om het "gat" tussen de daadwerkelijke uitgaven aan Bescherm Wonen en het macrobudget te dichten kan VWS overgaan tot een tariefswijziging wat de integratie-uitkering Beschermd Wonen zal verlagen. | 25% | € 10.000.000 | |
4,06% | "MGR Rijk van Nijmegen. In de begroting 2025-2028 van de MGR worden diverse risico's benoemd op het gebied van beleid en uitvoering. Omdat de MGR geen weerstandsvermogen aanhoudt, dienen de risico's opgenomen te worden in de begroting en jaarrekening van de deelnemende gemeenten. Het totale bedrag aan risico's van de MGR genoemd in de begroting bedraagt € 5.852.000. Het aandeel van de gemeente Nijmegen hierin bedraagt € 3.230.000. De verdeling van het risicobedrag over de deelnemende gemeenten gebeurt op basis van de verdeelsleutel ""inwoneraantal""." | 30% | € 3.230.000 | |
3,97% | Digitale problemen kunnen ook echte gevolgen hebben. Dit kan gebeuren door dingen zoals: aanvallen met gijzelingssoftware: Waarbij je computerbestanden worden vergrendeld en je moet betalen om ze weer te krijgen. Ongeoorloofde toegang tot gegevens: Zoals wanneer iemand inloggegevens steelt om bij je informatie te komen. Deze problemen kunnen ontstaan door: Kwetsbare software: Als software niet goed wordt onderhouden of updates te laat worden geïnstalleerd. Vertraging bij updates: Als updates niet op tijd beschikbaar zijn. Ook speelt gedrag een rol. Onvoldoende training of het niet volgen van beveiligingsregels kan risico's vergroten. Daarom is het belangrijk om goed getraind te blijven en beveiligingsregels te volgen om deze risico's te beperken. | 30% | € 4.000.000 | |
2,69% | Jeugdzorg. Beperken reikwijdte jeugdwet en regionalisering: Vanaf de begroting 2023 zijn besparingen opgenomen die alleen kunnen worden gerealiseerd na landelijke wetswijzigingen. Deze zijn nog niet in gang gezet. | 50% | € 1.700.000 | |
2,58% | Voor 2025 zijn er een aantal nieuwe aanbestedingen: Jeugdhulp met verblijf, essentiële functies en Jeugdhulp ambulant. Bij een nieuwe aanbesteding laat gemeente Nijmegen een onafhankelijk kostprijs onderzoek uitvoeren. | 50% | € 1.625.000 |
Gemeentefonds
Een belangrijke inkomstenpost voor de gemeente is de gemeentefondsuitkering vanuit het Rijk. Deze uitkering is gebaseerd op een aantal parameters, zoals bijvoorbeeld de inwoneraantallen en oppervlakte van gemeenten, maar ook op de rijksuitgaven (de "trap op-trap af systematiek") en de ruimte onder het BCF (btw-compensatiefonds).
Ieder jaar blijkt dat de definitieve vaststelling van de gemeentefondsuitkering afwijkt van de verwachting. Deze afwijking kan zowel positief als negatief zijn. Bij ieder Planning en Control (P&C) document herijken we het bedrag van de uitkering en passen we de begroting aan.
Extra middelen voor gemeenten voor jeugdhulp 2025
De Hervormingsagenda Jeugd is op 20 juni 2023 definitief vastgesteld, ondertekend en aangeboden aan de Tweede Kamer en Eerste Kamer. In de meicirculaire 2023 is voor jeugdzorg (landelijk) voor 2025 € 954 miljoen beschikbaar gesteld. Vanaf 2026 zijn de middelen jeugdzorg nog niet toegevoegd aan het gemeentefonds en heeft de gemeente een stelpost opgenomen.
Ruimte onder het BCF-plafond
Het BCF) en het gemeentefonds zijn communicerende vaten. Dat wil zeggen dat het bedrag dat in het BCF overblijft nadat alle aanspraken zijn verrekend, wordt toegevoegd aan het gemeentefonds. Tot 2019 werd dit bedrag opgenomen in de meicirculaire en toegevoegd aan de begrote uitkering gemeentefonds van het rijk. Vanaf 2019 wordt dit bedrag niet meer geraamd, maar alleen nog uitgekeerd op realisatiebasis. In de begroting hebben wij een raming opgenomen voor de ruimte onder het BCF plafond geraamd overeenkomstig het standpunt van de provincie, het ministerie van Binnenlandse zaken en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Het risico bestaat dat die ruimte niet geheel tot uitkering komt, evenals dat wij een risico lopen op afwijkingen tussen realiteit en aannames van de overige parameters.
Vennootschapsbelasting (landelijk verschil van mening tussen de Belastingdienst en de gemeenten)
Met ingang van 2016 zijn gemeenten vennootschapsbelastingplichtig. Wij hebben onderzoek gedaan naar de verplichtingen die hiermee samenhangen. Op de eerste plaats moesten we beoordelen of de gemeente door de 'ondernemerspoort' komt. Daarvoor is bepalend of gemeentelijke activiteiten mogelijkerwijs winst met zich meebrengen. De conclusie is dat de parkeervoorzieningen, de vastgoedtak en de grondexploitaties niet winstgevend zijn. Over reclameactiviteiten heeft de Belastingdienst het standpunt dat daarmee een onderneming wordt gedreven. De gemeente Nijmegen, en ook andere gemeenten, delen dit standpunt niet. Op 30 augustus 2022 kwam de rechtbank Gelderland tot het oordeel dat het door gemeente Nijmegen ingestelde beroep gegrond is. Op 14 december 2022 hebben we bericht gekregen van de rechtbank dat de belastingdienst in hoger beroep gaat tegen deze uitspraak. Op 20 juni 2024 is het hoger beroep behandeld, en zijn we wederom in het gelijkgesteld.
De belastingdienst is in cassatie gegaan bij de Hoge Raad, medio 2025 zal de behandeling plaatsvinden.